با توجه به شکل و شمایل دنیای امروز، سازمان‌ها بیش از پیش به افرادی نیازمندند که بتوانند مانند پلی بین اهداف استراتژیک و تلاش‌های جمعی ایفای نقش کنند. تسهیلگری سازمانی یکی از مهارت‌های اساسی در مدیریت مدرن است و نقش حیاتی در تحقق این امر ایفا می‌کند. تسهیلگری سازمانی فراتر از یک نقش ساده است. نه‌تنها یک مهارت که یک هنر است که در آن تسهیلگر با استفاده از مجموعه‌ای از تکنیک‌ها و مهارت‌های ارتباطی، به گروه‌ها کمک می‌کند تا به طور مؤثرتری به تصمیم‌گیری برسند، مشکلات را حل کنند و نوآوری داشته باشند.
تسهیلگری سازمانی چیست؟
تسهیلگری سازمانی به فرایندی گفته می‌شود که در آن یک فردی بی‌طرف که از موضع خاصی هم جانبداری نمی‌کند، به نام تسهیلگر، به گروه‌ها یا تیم‌ها کمک می‌کند تا بتوانند اقدامات زیر را انجام دهند:
- به طور مؤثرتری با یکدیگر همکاری کنند.
- اهداف مشترک را شناسایی و دنبال کنند.
- برای دستیابی به این اهداف مشترک برنامه‌ریزی کنند.
تسهیلگری سازمانی شامل استفاده از تکنیک‌ها و مهارت‌هایی است که امکان پیشرفت و موفقیت سازمان را فراهم می‌کند. تا پیشرفت کنند و این تکنیک‌ها شامل آمادگی، تنظیم دستورالعمل‌ها، انعطاف‌پذیری، گوش دادن فعال و مدیریت زمان است. هدف اصلی تسهیلگر در سازمان، این است که بدون دخالت مستقیم در کار کارکنان سازمان، با تشویق به مشارکت و خلاقیت، آن‌ها را هدایت کند.
تسهیلگری سازمانی می‌تواند در حل تعارضات، پیشرفت کار گروهی و ایجاد موفقیت‌های امیدوارکننده نقش مهمی داشته باشد. این مهارت‌ها نه تنها در محیط کاری بلکه در زندگی روزمره نیز کاربرد دارند. علاوه بر این، می‌توانند به افراد کمک کنند تا در جست‌وجوی شغلی و همچنین در محل کار پس از استخدام، عملکرد موفقیت آمیزتری داشته باشند.
تسهیلگری در آموزش سازمانی چیست؟ تعریف + اهداف + روش‌ها
تسهیلگری در آموزش سازمانی (Organizational Learning Facilitation) یک رویکرد پایدار و ساختارمند است که با هدف تسهیل و هدایت فرآیند یادگیری در سازمان‌ها اجرا می‌شود. . تسهیلگری آموزش سازمانی به کارکنان کمک می‌کند تا به طور مؤثرتر و آسان‌تر، مهارت‌های خود را به‌روز کنند یا مهارت‌های جدبد یاد بگیرند.
اهداف اجرای تسهیلگری آموزش سازمانی عبارت است از:
- به حداکثر رساندن مشارکت کارکنان در فرآیند آموزش سازمانی
- ارتقای خلاقیت و نوآوری
- ارتقای تعاملات بین کارکنان
- ارتقای فرهنگ سازمانی
- ارتقای قابلیت‌های سازمان
روش‌های مختلف انجام تسهیلگری آموزش سازمانی عبارت است از:
- برنامه‌ریزی و سازماندهی آموزش سازمانی
- پشتیبانی تسهیلگری سازمانی
- ارزیابی و بازخورد آموزش تسهیلگری سازمانی
روش‌ها و انواع مختلف برای اجرای تسهیلگری سازمانی چیست؟
اجرای تسهیلگری سازمانی دارای روش‌ها و شیوه‌های متنوعی است که هر کدام به‌منظور بهبود همکاری و افزایش کارایی در سازمان‌ها طراحی شده‌اند. در اینجا به چند نمونه از این روش‌ها و توضیح مختصری درباره هر کدام اشاره می‌کنیم:
تسهیلگری مبتنی بر داده‌ها (Data-Driven Facilitation): این روش بر تجزیه و تحلیل داده‌ها و اطلاعات برای راهنمایی تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌های سازمانی تأکید دارد. تسهیلگران از داده‌های کمی و کیفی برای شناسایی الگوها، روندها و فرصت‌های بهبود استفاده می‌کنند.
تسهیلگری تعاملی (Interactive Facilitation): در این شیوه، تسهیلگر با استفاده از فعالیت‌های گروهی، بازی‌ها و تمرین‌های تعاملی، به تقویت همکاری و ارتباط میان اعضای تیم کمک می‌کند. این روش به ویژه برای تیم‌هایی که به دنبال افزایش خلاقیت و نوآوری هستند، مفید است.
تسهیلگری استراتژیک (Strategic Facilitation): تسهیلگری استراتژیک به تیم‌ها کمک می‌کند تا بر روی اهداف بلندمدت و استراتژی‌های کلان تمرکز کنند. تسهیلگر در این روش، جلساتی را برای تعیین اهداف، تدوین برنامه‌ها و ایجاد چشم‌انداز مشترک هدایت می‌کند.
تسهیلگری تحول‌گرا (Transformational Facilitation): این روش بر تغییرات عمیق و پایدار در سازمان تمرکز دارد. تسهیلگران تحول‌گرا به افراد و گروه‌ها کمک می‌کنند تا باورها، ارزش‌ها و رفتارهای خود را بازبینی کرده و به سمت تغییرات مثبت حرکت کنند.
تسهیلگری مشارکتی (Collaborative Facilitation): در تسهیلگری مشارکتی، تأکید بر ایجاد فضایی است که در آن همه اعضا می‌توانند به طور فعال در فرایند تصمیم‌گیری شرکت کنند. این روش به تقویت احساس مالکیت و مسئولیت مشترک در میان اعضای تیم کمک می‌کند.
این‌ها تنها چند نمونه از انواع و روش‌های متنوع تسهیلگری سازمانی هستند که می‌توانند به سازمان‌ها در دستیابی به اهداف خود کمک کنند. هر کدام از این روش‌ها می‌توانند بسته به نیازها و شرایط خاص هر سازمان با آن تطبیق داده شوند و به اجرا در بیایند.
اصول و ابزار تسهیلگری سازمانی چیست؟
اصول و ابزار تسهیلگری سازمانی شامل مجموعه‌ای از رهنمودها و تکنیک‌هایی است که به تسهیلگران کمک می‌کند تا جلسات و فرایندهای گروهی را به طور مؤثرتری هدایت کنند. این اصول عبارتند از:
- شفافیت و بی‌طرفی: تسهیلگر باید در تمامی مراحل فرایند، شفاف و بی‌طرف باشد تا بتواند اعتماد گروه را جلب کند و به حل تعارضات کمک کند.
- گوش دادن فعال: تسهیلگر باید به صحبت‌های همه اعضای گروه به دقت گوش دهد و از آن‌ها برای رسیدن به درک مشترک و حل مسائل استفاده کند.
- مدیریت زمان: سهیلگر باید زمان جلسات و فعالیت‌های گروهی را به گونه‌ای مدیریت کند که همه موضوعات مهم مورد بحث قرار گیرند و به نتیجه برسند.
- تشویق به مشارکت: تسهیلگر باید فضایی ایجاد کند که در آن همه اعضا احساس راحتی کنند تا نظرات و ایده‌های خود را به اشتراک بگذارند.
- انعطاف‌پذیری: تسهیلگر باید قادر باشد تا در برابر تغییرات و نیازهای جدید گروه، انعطاف‌پذیری نشان دهد و رویکردهای خود را با آن‌ها تطبیق دهد.
- تنظیم دستورالعمل‌ها: تسهیلگر باید دستورالعمل‌های واضحی برای جلسات تعیین کند تا اعضا بدانند چه انتظاراتی از آن‌ها می‌رود.
این اصول و ابزارها به تسهیلگران در سازمان کمک می‌کنند تا فرایندهای گروهی را به گونه‌ای هدایت کنند که به افزایش بهره‌وری، حل مسائل و تصمیم‌گیری‌های مؤثرتر منجر شود.
تفاوت تسهیلگری سازمانی با کوچینگ چیست؟
تسهیلگری سازمانی و کوچینگ دو رویکرد متفاوت در توسعه فردی و سازمانی هستند که هر کدام هدف‌ها و روش‌های خاص خود را دارند. برای اینکه راحت‌تر بتوانیم به تفاپوت های بین تسهیلگری سازمانی و کوچینگ اشاره کنیم، تعریف هر کدام از این مقوله‌ها را به یاد می‌آوریم:
تسهیلگری سازمانی: تسهیلگری سازمانی به فرایندی می‌گویند که در آن یک تسهیلگر به گروه‌ها یا تیم‌ها کمک می‌کند تا بتوانند همکاری موثرتری داشته باشند، اهداف مشترک داشته باشند و آن را پیگیری کنند و برای دستیابی به هدف‌ها برنامه‌ریزی داشته باشند. را شناسایی و دنبال کنند، و برای دستیابی به این اهداف برنامه‌ریزی داشته باشند.
کوچینگ: کوچینگ یک فرایند توسعه‌ای است که در آن یک کوچ (مربی) به فرد یا گروهی کمک می‌کند تا مهارت‌ها و عملکرد خود را بهبود بخشند و به اهداف شخصی و حرفه‌ای خود دست یابند. کوچینگ معمولاً بیشتر بر روی توسعه فردی تمرکز دارد و می‌تواند شامل مشاوره شغلی، توسعه رهبری و بهبود مهارت‌های ارتباطی باشد.
به طور خلاصه، تفاوت تسهیلگری و کوچینگ سازمانی این است که تسهیلگری سازمانی روی افزایش تعاملات میان اعضای سازمان و بهبود عملکرد تمرکز دارد، در حالی که کوچینگ سازمانی روی افراد و افزایش مهارت‌ها و توانایی‌ها تأکید می‌کند. تسهیلگری سازمانی بیشتر بر همکاری گروهی و دستیابی به اهداف مشترک تمرکز می‌کند و این در حالی است که کوچینگ بر توسعه فردی و بهبود عملکرد شخصی تأکید می‌کند. هر دو رویکرد می‌توانند به تقویت توانایی‌های افراد و سازمان‌ها کمک کنند، اما از طریق روش‌ها و تکنیک‌های متفاوتی این کار را انجام می‌دهند.
آموزش تسهیلگری سازمانی چیست؟
آموزش تسهیلگری سازمانی به فرایندی گفته می‌شود که در آن افراد مهارت‌های لازم برای هدایت و پشتیبانی از گروه‌ها و تیم‌ها در سازمان‌ها را یاد می‌گیرند. این آموزش‌ها شامل تکنیک‌هایی می‌شوند که به افراد کمک می‌کنند تا به‌طور مؤثرتری با یکدیگر کار کنند، تصمیمات آگاهانه بگیرند و مسائل و تعارضات را حل و فصل کنند.
آموزش تسهیلگری سازمانی می‌تواند در قالب کارگاه‌های آموزشی، دوره‌های آنلاین، یا برنامه‌های گواهینامه‌دار ارائه شود و به تسهیلگران کمک می‌کند تا مهارت‌های خود را در زمینه‌های مختلفی مانند آموزش، یادگیری تجربی، حل اختلافات و مذاکرات تقویت کنند. این دوره‌ها به تسهیلگران آموزش‌دیده کمک می‌کنند تا به عنوان رهبران و پشتیبانان مؤثر در تیم‌ها و گروه‌های کاری فعالیت کنند و دانش به‌دست‌آمده را به تجربه واقعی تبدیل نمایند.
دوره‌های تسهیلگری سازمانی چیست؟
دوره تسهیلگری سازمانی یک برنامه آموزشی است که به شرکت‌کنندگان مهارت‌ها و تکنیک‌های لازم برای انجام نقش تسهیلگر در سازمان‌ها را آموزش می‌دهد1. این دوره‌ها معمولاً شامل موضوعاتی مانند آمادگی، تنظیم دستورالعمل‌ها، انعطاف‌پذیری، گوش دادن فعال، مدیریت زمان و سایر مهارت‌های مرتبط با تسهیلگری هستند.شرکت‌کنندگان در این دوره‌ها یاد می‌گیرند چگونه به عنوان تسهیلگر، گروه‌ها و تیم‌ها را در شناسایی و دنبال کردن اهداف مشترک سازماندهی کنند و چگونه فرایند گفتگو را به سمت دستیابی به این اهداف راهنمایی و هدایت کنند.
کارگاه‌های تسهیلگری سازمانی چیست؟
کارگاه‌های تسهیلگری سازمانی برنامه‌های آموزشی هستند که به شرکت‌کنندگان مهارت‌های لازم برای انجام نقش تسهیلگر در سازمان‌ها را آموزش می‌دهند. این کارگاه‌ها معمولاً شامل تمرین‌های عملی، مطالعه موردی، بازی‌های نقش‌آفرینی، و فعالیت‌های تعاملی هستند که به شرکت‌کنندگان کمک می‌کنند تا مهارت‌های تسهیلگری خود را توسعه دهند و در محیط‌های کاری به کار ببرند.
این کارگاه‌های تسهیلگری سازمانی، به تسهیلگران کمک می‌کنند تا یاد بگیرند چگونه جلسات و فرایندهای گروهی را به گونه‌ای هدایت کنند که به افزایش بهره‌وری، حل مسائل و تصمیم‌گیری‌های مؤثر منجر شود. . علاوه بر این، افراد را برای مدیریت تعارضات و ایجاد همکاری مؤثر در تیم‌ها آماده می‌کنند. کارگاه‌های تسهیلگری می‌توانند به صورت حضوری یا آنلاین برگزار شوند و برای افرادی که در نقش‌های رهبری، مدیریتی، آموزشی یا مشاوره‌ای فعالیت می‌کنند، بسیار مفید هستند.
تسهیلگری مدیران چیست؟
تسهیلگری مدیران به مجموعه‌ای از مهارت‌ها و تکنیک‌هایی گفته می‌شود که مدیران از آن‌ها استفاده می‌کنند تا بتوانند تیم‌ها و گروه‌های خود را به سمت اهداف سازمانی هدایت کنند. این مهارت‌ها شامل توانایی‌های زیر است:
- ایجاد تعامل مثبت
- حل اختلافات گروهی
- ایجاد انگیزه و الهام بخشیدن به دیگران
- مدیریت اختلاف نظرها و چالش‌های ایجاد‌شده در گروه
تسهیلگری در مدیریت به این معنا نیست که فردی صرفاً مقام مدیر را در سازمان به دوش بکشد. بلکه به این معناست که به اعضای تیم اجازه دهد تا در فرایندها مشارکت کنند. تسهیلگر مدیران گروه را سازماندهی می‌کند و هدف مشترکی ایجاد می‌کند که همه بتوانند در آن شرکت کنند، سپس گفت‌و گو را به سمت هدف مشترک پیش می‌برد و هر آنچه را گروه برای رسیدن به هدف نیاز دارد، فراهم می‌کند.
هدف اصلی تسهیلگری مدیران این است که بدون دخالت مستقیم در کار تیم، با تشویق به مشارکت و خلاقیت، آن‌ها را به سمت عملکرد بهتر و دستیابی به اهداف سازمانی هدایت کند1. این نوع تسهیلگری می‌تواند در موقعیت‌های مختلفی مانند جلسات، طوفان فکری، آموزش و توسعه، برنامه‌ریزی، تیم‌سازی و حل تعارضات به کار گرفته شود.
تسهیلگری اشتغال چیست؟
تسهیلگری اشتغال یک رویکرد در مدیریت منابع انسانی است که به افراد و سازمان‌ها کمک می‌کند تا فرصت‌های شغلی را بهبود ببخشند و به‌طور مؤثرتری با یکدیگر کار کنند. رویکرد تسهیلگری اشتغال، به‌معنی استفاده از تکنیک‌های تسهیلگری است که به افراد اجازه می‌دهد تا مهارت‌های خود را ارتقا دهند تا به‌طور مؤثرتری در تیم‌ها کار کنند و به اهداف شغلی خود دست یابند.تسهیلگری اشتغال می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- برنامه‌ریزی شغلی
- آموزش‌های حرفه‌ای
- توسعه مهارت‌های فردی و گروهی
- ایجاد فرصت‌های جدید برای پیشرفت شغلی
تسهیلگری اجتماع‌محور چیست؟
تسهیلگری اجتماع‌محور یک رویکرد توسعه‌ای است که بر تقویت توانایی‌ها و ظرفیت‌های افراد در جامعه تمرکز دارد تا بتوانند به‌صورت مؤثرتری در فرایندهای تصمیم‌گیری و حل مسائل مشارکت کند. این رویکرد به افراد کمک می‌کند تا با استفاده از مهارت‌های تسهیلگری، راه‌حل‌های خلاقانه و مؤثری برای چالش‌های محلی خود پیدا کنند و به این ترتیب، به توسعه پایدار اجتماعی کمک کنند.
تسهیلگری اجتماع‌محور می‌تواند شامل فعالیت‌های مختلفی باشد، از جمله برگزاری کارگاه‌های آموزشی، جلسات برنامه‌ریزی مشارکتی، و ایجاد بسترهایی برای گفتگو و تبادل نظر بین اعضای جامعه. هدف از این فعالیت‌ها ایجاد فرهنگی از تعهد و پاسخگویی است که در آن هر فرد نقش فعالی در بهبود شرایط جامعه خود ایفا می‌کند.
تقویت مهارت‌های تسهیلگری چگونه امکان‌پذیر است؟
برای تقویت مهارت‌های تسهیلگری سازمانی، روش‌های مختلفی وجود دارد. در ادامه به چند مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- آموزش و دوره‌های تخصصی شرکت در کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی تسهیلگری برای کسب دانش پایه و پیشرفته در این زمینه
- تمرین عملی به کارگیری مهارت‌های تسهیلگری در جلسات واقعی برای بهبود توانایی‌های عملی و کسب تجربه
- بازخورد و ارزیابیدریافت بازخورد از شرکت‌کنندگان و همکاران پس از هر جلسه برای شناسایی نقاط قوت و زمینه‌های بهبود
- مطالعه موردی بررسی مطالعات موردی و تجزیه و تحلیل نحوه عملکرد تسهیلگران موفق در شرایط مختلف
- یادگیری مداوم به‌روز نگه داشتن دانش و مهارت‌ها با مطالعه مقالات، کتاب‌ها و منابع آنلاین مرتبط با تسهیلگری
- شبکه‌سازی حرفه‌ای ارتباط با سایر تسهیلگران و متخصصان برای تبادل دانش و تجربیات
- استفاده از ابزارهای کمکی بهره‌گیری از ابزارهای دیجیتال و نرم‌افزارهای تسهیلگری برای مدیریت بهتر جلسات و فرایندها
- مشاوره با متخصصان در صورت لزوم، مشورت با متخصصان و تسهیلگران با تجربه برای کسب راهنمایی‌های تخصصی
با پیروی از این روش‌ها، می‌توانید مهارت‌های تسهیلگری خود را تقویت کنید و به یکی از تسهیلگران مؤثر و کارآمد در سازمان تبدیل شوید.
بازی‌های تسهیلگری سازمانی چیست؟
بازی‌های تسهیلگری سازمانی، که گاهی به عنوان بازی‌های جدی (Serious Games) شناخته می‌شوند. این بازی‌ها، فعالیت‌های طراحی شده‌ای هستند که به منظور تقویت مهارت‌ها و توانایی‌های کارکنان در محیط کار انجام می‌گیرند. این بازی‌ها معمولاً شامل شبیه‌سازی سناریوها و چالش‌های دنیای واقعی هستند و به کارکنان اجازه می‌دهند تا در محیطی ایمن و کم‌خطر، مهارت‌های خود را تقویت کنند.
برخی از رایج‌ترین بازی‌های تسهیلگری شامل موارد زیر است:
- بازی‌های تیم‌سازی که به افراد کمک می‌کنند تا مهارت‌های کار تیمی، ارتباطات و همکاری را تقویت کنند.
- بازی‌های نقش‌آفرینی که در آن شرکت‌کنندگان نقش‌های مختلفی را بازی می‌کنند تا درک بهتری از دیدگاه‌های یکدیگر پیدا کنند.
- بازی‌های حل مسئله که به تیم‌ها چالش‌هایی را ارائه می‌دهند تا مهارت‌های تحلیلی و خلاقیت خود را به کار بگیرند.
بازی‌های تسهیلگری به‌طور کلی به عنوان ابزاری برای توسعه منابع انسانی و افزایش تعامل و همکاری در میان کارکنان استفاده می‌شوند و می‌توانند به بهبود فضای کاری و افزایش بهره‌وری کمک کنند.
فرا تسهیلگری چیست؟
فراتسهیلگری یک روش توسعه‌ای است که برای تقویت مشارکت و یکپارچگی اعضای یک گروه یا جامعه به کار می‌رود1. این روش بر ایجاد رابطه‌ای برابر بین مسئولان، کارشناسان و مردم تأکید دارد و به دنبال شناسایی مسائل و مشکلات واقعی با کمک خود مردم است، نه تنها بر اساس برداشت‌های مسئولان یا تسهیلگران.
فراتسهیلگری سه گام اصلی دارد:
- برقراری رابطه برابر: ایجاد ارتباطی متوازن بین مسئولان و مردم.
- شناسایی مسائل واقعی: تشخیص مشکلات توسط مردم به جای تحمیل دیدگاه‌های بیرونی.
- برنامه‌ریزی و پایش مشارکتی: توسعه و اجرای برنامه‌ها با همکاری فعال مردم در تمام مراحل.
این رویکرد به‌ویژه در پروژه‌های توسعه روستایی و جوامع محلی کاربرد دارد. در فراتسهیلگری معمولاً به دنبال ایجاد تغییرات پایدار و مثبت با استفاده از دانش و تجربیات محلی هستیم.
درباره تسهیلگری سازمانی
تسهیلگری سازمانی یکی از ابزارهای قدرتمند برای تحقق اهداف سازمانی و افزایش بهره‌وری و خلاقیت در محیط کار است. تسهیلگران با به کارگیری مهارت‌ها و تکنیک‌های متنوع، می‌توانند فضایی را ایجاد کنند که در آن همه اعضا احساس مشارکت کنند و به سمت حل مسائل و دستیابی به اهداف مشترک پیش روند. از طریق آموزش‌های تخصصی، کارگاه‌ها و بازی‌های تسهیلگری، مدیران و کارکنان می‌توانند مهارت‌های لازم برای تسهیلگری مؤثر را توسعه دهند و به کار ببندند.
تسهیلگری سازمانی نه تنها به بهبود عملکرد فردی و گروهی کمک می‌کند، بلکه به تقویت روابط درون سازمانی و ایجاد فرهنگی از همکاری و احترام متقابل نیز منجر می‌شود. با توجه به اینکه سازمان‌ها به طور مداوم در حال تغییر و تحول هستند، تسهیلگری سازمانی به عنوان یک مهارت کلیدی برای مدیران و رهبران آینده مطرح خواهد بود که می‌تواند به آن‌ها در رسیدن به موفقیت‌های بزرگ‌تر کمک کند. جامعه‌نگاران برنا شما را برای برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های تسهیلگری سازمانی و با هدف رشد و توسعه سازمان و تقویت مهارت‌های کارکنان شما و زیر نظر فرنوش حمیدپور ارائه می‌دهد.
مطلب فوق را خواندم. بسیار جامع و کامل بود. درود بر شما.