در دنیای کسب‌وکار امروز، مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR) به یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های استراتژیک برای سازمان‌ها تبدیل شده است. مسئولیت اجتماعی شرکتی نه‌تنها ابزاری برای بهبود تصویر برند و جذب مشتریان است، بلکه یکی از عوامل محوری در ایجاد ارزش پایدار و تأثیر مثبت بر جامعه و محیط زیست نیز محسوب می‌شود. در این مقاله، ابعاد مختلف مسئولیت اجتماعی شرکتی و تأثیر آن بر کسب‌وکارها را بررسی می‌کنیم. مسئولیت اجتماعی شرکتی، یکی از اصول مهم رشد و پیشرفت در دنیای امروز است، از اهمیت آن در توسعه پایدار گرفته تا نقش آن در حفاظت از محیط زیست و کاهش فقر، سبب می‌شود که اهمیت این موضوع چه در سطح سازمانی و چه در سطح جامعه مهم و انکارناپذیر باشد.
تعریف مسئولیت اجتماعی شرکتی
مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR) به مجموعه‌ای از تعهدات و وظایفی اشاره دارد که یک شرکت برعهده می‌گیرد تا در راستای مدیریت آگاهانه و اخلاقی فعالیت‌های خود در جامعه گامی مؤثر بردارند. این مفهوم، بیانگر این است که یک شرکت نباید صرفاً به سود و موفقیت مالی خود توجه کند، بلکه باید تأثیرات اجتماعی، زیست‌محیطی و اخلاقی فعالیت‌هایش را نیز مدنظر داشته باشد.
مسئولیت اجتماعی شرکتی، شامل اقداماتی است که به بهبود کیفیت زندگی کارکنان، خانواده‌های آن‌ها و جامعه محلی و فراتر از آن، کمک می‌کند. اقداماتی مانند سرمایه‌گذاری در پروژه‌های اجتماعی، حمایت از آموزش و بهداشت، و توسعه پایدار نمونه‌هایی از مسئولیت اجتماعی به حساب می‌آیند. مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها به آن‌ها کمک می‌کند تا هم در مقام شرکت و شهروندان شایسته در جامعه شناخته شوند و هم اعتبار، اعتماد و وفاداری مشتریان خود را افزایش دهند.
تاریخچه مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR)
تاریخچه اجرای مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR) به دهه‌های نخست قرن بیستم می‌رسد. با این حال، قدمت چنین مفهومی به بیش از دو قرن می‌رسد. در اواسط دهه ۱۹۳۰ میلادی، ای برلی و مریک داد که هر دو حقوقدان بودند، انجام تحقیقات درباره‌ی مسئولیت اجتماعی شرکتی را آغاز کردند. در گام نخست، در پی کشف روش‌هایی بودند که محبوبیت شرکت‌ها را در جامعه افزایش می‌دهد.
مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکتی، در اوایل دهه۱۹۵۰ میلادی شکل گرفت و در جایگاه یکی از استراتژی‌های مناسب برای بازپرداخت به جامعه و تقویت اعتبار برند شرکت‌ها به رسمیت شناخته شد. با گسترش اثرگذاری شرکت‌ها بر اقتصاد، جامعه و محیط زیست در دهه‌های پایانی قرن بیستم، مطالبه از سازمان‌ها برای عملکرد مسئولانه در قبال جامعه افزایش یافت.
اهمیت مسئولیت اجتماعی شرکتی چیست؟
احتمالاً حالا که با تعریف و تاریخچه مسئولیت اجتماعی شرکتی آشنا شده‌اید، این پرسش برایتان مطرح می‌شود که اساساً چرا باید مسئولیت اجتماعی شرکتی را اجرا کنیم؟ یا به عبارت دیگر، اجرای مسئولیت اجتماعی شرکتی چه اهمیتی دارد؟ اهمیت مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR) را می‌توان از چندین منظر بررسی کرد. در ادامه، مهم‌ترین جنبه‌های اهمیت مسئولیت اجتماعی شرکتی را مطرح می‌کنیم:
1. بهبود وجهه عمومی: شرکت‌هایی که مسئولیت اجتماعی شرکتی را جدی می‌گیرند، می‌توانند تصویری مثبت از خود در ذهن مشتریان و جامعه به جا بگذارند. این موضوع، در نهایت به جلب اعتماد و وفاداری مردم و مشتریان کمک می‌کند.
2. جذب و حفظ استعدادها: می‌خواهید افراد با استعداد را برای شرکت خود جذب و استخدام کنید؟ نگران حفظ و نگهداشت سرمایه انسانی کنونی در شرکت خود هستید؟ با اجرای درست مسئولیت اجتماعی شرکتی، می‌توانید محیطی فراهم کنید که هم کارکنان فعلی به همکاری با شرکت شما افتخار کنند و هم دیگران تمایل داشته باشند که در شرکت شما استخدام شوند.
3. افزایش رضایت کارکنان: می خواهید کارکنان شرکت از همکاری با شرکت شما خرسند باشند؟ یکی از راهکارهای جلب رضایت کارکنان این است که برای اجرای هدفمند مسئولیت اجتماعی شرکتی برنامه‌ریزی کنید. کارمندانی که در شرکت‌هایی با برنامه‌های مسئولیت اجتماعی قوی کار می‌کنند، اغلب حس خوشایندی دارند. زیرا بر این باورند که کار آن‌ها فراتر از سودآوری مالی است، در پی تحقق اهداف و ارزش‌های والای انسانی گام برمی‌دارد و به بهبود جامعه کمک می‌کند.
4. پایداری و بقای بلندمدت: شرکت‌ها با اجرای مسئولیتاجتماعی شرکتی می‌توانند به پایداری خود کمک کنند. زیرا این موضوع، نشان‌دهنده‌ی توجه به نیازهای جامعه و محیط زیست است.
5. مشروعیت اجتماعی: شرکت‌ها برای ماندگاری و موفقیت در جامعه به کسب مشروعیت اجتماعی نیاز دارند. مسئولیت اجتماعی شرکتی اگر به‌درستی و همسو با اهداف و رسالت سازمانی شرکت‌ها اجرا شود، می‌تواند در راستای مشروعیت‌بخشی اجتماعی به شرکت‌ها گام بردارد.
6. رشد اقتصادی: اجرای برنامه‌های مسئولیت اجتماعی در شرکت‌ها به رشد اقتصادی کمک می‌کند. این برنامه‌ها اگر به‌درستی اجرا شود، می‌تواند مانند یک تیر و دو نشان عمل کند. به‌عبارت دیگر، اجرای مسئولیت اجتماعی شرکتی می‌تواند از نظر اقتصادی هم به نفع جامعه باشد و هم به نفع آن شرکت.
7. پاسخگویی به تقاضاهای مشتریان: با گسترش شبکه‌های اجتماعی و به برکت زندگی در عصر ارتباطات، برخی از مشتریان در عصر ما، بسیار آگاه‌تر و هشیارتر از نسل‌های پیش از خود هستند. همین موضوع باعث می‌شود برخی از مشتریانی که در جست‌وجوی دانش هستند و همگام با برخی از پیشرفت‌های روز دنیا پیش می‌آیند، از وجود و اهمیت مفاهمی مانند مسئولیت اجتماعی شرکتی تا حدودی آگاهی دارند. به‌طبع، چنین مشتریانی از شرکت‌ها انتظار دارند که برنامه‌های مسئولیت‌های اجتماعی داشته باشند، آن‌ها را جدی بگیرند و به آن‌ها عمل کنند.
8. تقویت روابط با جامعه: مسئولیت اجتماعی شرکتی به شرکت‌ها کمک می‌کند تا بتوانند روابط مثبت، مفید و ثمربخش با جامعه ایجاد کنند. ایجاد و گسترش روابط اثرگذار، در بلندمدت می‌تواند به توسعه‌ی کسب‌وکار کمک کند.
مسئولیت اجتماعی شرکتی چه تفاوتی با اقدامات خیرخواهانه دارد؟
تفاوت اصلی بین مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR) و اقدامات خیرخواهانه در واقع، به این برمی‌گردد که نوع و هدف فعالیت‌ها و اقداماتی که در قالب مسئولیت اجتماعی شرکتی انجام می‌شود با نوع و هدف اقدامات خیرخواهانه یا فعالیت‌های بشردوستانه با هم متفاوت است.
همان‌طور که پیش‌تر هم گفتیم، مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR) این مفهوم به فعالیت‌هایی اشاره دارد که شرکت‌ها به صورت داوطلبانه و فراتر از الزامات قانونی انجام می‌دهند تا بر تأثیرات اجتماعی، زیست‌محیطی و اقتصادی فعالیت‌های خود نظارت داشته باشند و آن‌ها را بهبود ببخشند. مسئولیت اجتماعی شرکتی، معمولاً شامل ابتکاراتی در زمینه‌های عمومی و اجتماعی مانند کاهش آلودگی، رفتار منصفانه با کارکنان، کمک‌های مالی به موسسات خیریه و غیرانتفاعی و حمایت از برنامه‌های اجتماعی است. از سوی دیگر، اقدامات خیرخواهانه معمولاً شامل کمک‌های مالی مستقیم یا حمایت‌های غیرمالی از سوی شرکت‌ها به نهادهای خیریه یا اجتماعی است. هدف اصلی فعالیت‌ها و اقدامات خیرخواهانه کمک به افراد نیازمند یا حمایت از برخی برنامه‌های خاص است و ممکن است به‌طور مستقیم با فعالیت‌های تجاری شرکت ارتباط نداشته باشد. به‌عبارت دیگر و به‌طور کلی، مسئولیت اجتماعی شرکتی، رویکردی جامع‌تر است که در آن، شرکت‌ها تلاش می‌کنند تا در تمام جنبه‌ها و زمینه‌های کسب‌وکار خود مسئولانه عمل کنند. این در حالی است که اقدامات خیرخواهانه معمولاً به فعالیت‌های محدودتری اشاره دارد که به‌طور مستقیم برای کمک به دیگران انجام می‌شود.
نگاه مدیران به مسئولیت اجتماعی شرکتی چگونه است؟
شاید برایتان جالب باشد که بدانید وضعیت مسئولیت اجتماعی شرکتی در ایران چگونه است و مدیران به این موضوع چه نگاهی دارند. کنجکاوی شما کاملاً به‌جا است. مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR) در ایران به‌تدریج در حال پیشرفت است. با گذشت زمان و همگام با پیشرفت فناوری و گسترش ارتباطات در جهان، شرکت‌ها بیشتر از قبل به اهمیت نقش خود در جامعه و محیط زیست پی می‌برند. بر اساس گزارش‌های موجود، شرکت‌های ایرانی در حوزه‌های مختلفی از مسئولیت اجتماعی شرکتی فعالیت می‌کنند. از آن میان، می‌توان به حمایت از پروژه‌های اجتماعی، آموزش و بهداشت، و توسعه پایدار اشاره کرد.
یکی از چالش‌های اصلی در این زمینه، ضمانت اجرایی ضعیف، به‌ویژه در حوزه محیط زیست، نبود قوانین در محورهای نوظهور مانند حریم خصوصی مصرف‌کنندگان و شفافیت، و ضعف در وجود و اجرای مشوق‌های مالیاتی است. با این حال، برخی از شرکت‌ها با استفاده از درآمد محصولات یا مازاد بودجه سالانه، پروژه‌های مسئولیت اجتماعی را اجرایی می‌کنند. از این رو مدیران، تصمیمات و شرکت‌ها می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی مردم و جامعه کمک می‌کنند.
در گزارشی که توسط کمیسیون مسئولیت اجتماعی و حاکمیت شرکتی اتاق ایران منتشر شده است، نگاه مدیران به مسئولیت اجتماعی و نوع اقدامات و اجرای برنامه‌های CSR در سطح شرکتی بسیار تأثیرگذار توصیف شده است. به‌عبارت دیگر، این گزارش نشان می‌دهد که نوع نگاه و نگرش مدیران به مسئولیت اجتماعی، در نوع اقدامات و اجرای برنامه‌هایی که برای مسئولیت اجتماعی در سطح شرکتی تدوین و اجرا می‌شود، تأثیر بسزایی دارد. اگر مدیران مسئولیت اجتماعی شرکتی را باور داشته باشند، می‌توانند کارکنان شرکت خود و مدیران سایر نهادها را در مسیر اجرای مسئولیت اجتماعی متقاعد نمایند و آن‌ها را با خود همراه و هم‌مسیر سازند.
استفاده از فناوری در مسئولیت اجتماعی شرکتی چگونه به کسب‌وکارها کمک می‌کند؟
مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR) و استفاده از فناوری به چندین روش می‌توانند به کسب‌وکارها کمک کنند. مهم‌ترین این روش‌ها عبارت است از:
• تحول دیجیتال: در آینده، فناوری‌هایی مانند محاسبات ابری، هوش مصنوعی و بلاک چین می‌توانند کارایی، بهره‌وری و رضایت مشتری را بهبود ببخشد و برخی از هزینه‌ها را کاهش دهد.
• اقتصاد چرخشی: فناوری به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا محصولات و خدماتی را طراحی، تولید و توزیع کنند که بادوام‌تر، قابل استفاده مجدد، قابل تعمیر، بازیافت و زیست تخریب‌پذیرتر هستند.
• نوآوری اجتماعی: فناوری می‌تواند به کسب‌وکارها کمک کند تا با سایر دست‌اندرکاران مانند سازمان‌های غیردولتی، دولت‌ها و انجمن‌های کوچک و بزرگ همکاری کنند تا راه‌حل‌های نوآورانه پیش رو داشتهد باشند. از طرفی، تمام ذی‌نفعان دست در دست هم می‌توانند در برنامه‌ریزی و اجرای مسئولیت اجتماعی شرکتی عملکردی بهتر و موفقیت‌آمیزتر رقم بزنند.
• پیش‌بینی‌هایی برای آینده: بعید نیست که در آینده بتوانیم با استفاده و بهره‌گیری از فناوری، آینده‌ای سبز و انعطاف‌پذیر رقم بزنیم. برای نمونه، شاید به‌تدریج بتوانیم با کمک فناوری کاری کنیم که رد پای محیطی مشاغل مختلف کمرنگ‌تر شود و در عوض، عملکرد بهتری در توسعه پایدار و عرصه‌هایی مانند مد پایدار ایفا کنند.
انواع مسئولیت اجتماعی شرکتی چیست؟
مسئولیت اجتماعی شرکتی انواع مختلفی دارد. در ادامه به مهم‌ترین انواع مسئولیت اجتماعی شرکتی اشاره می‌کنیم. هر کدام از این انواع یا دسته‌بندی‌ها، جنبه‌های خاصی از مسئولیت اجتماعی شرکت و تأثیرگذاری آن در جامعه را برعهده دارند:
- مسئولیت اقتصادی شامل تلاش‌های شرکت برای ایجاد سود پایدار و مسئولانه با نگاهی بر رفاه اقتصادی جامعه
- مسئولیت حقوق بشری به معنای تمرکز بر حفظ و ارتقای حقوق بشر و حفظ کرامت انسانی در تمامی جنبه‌های کسب‌وکار، از جمله در زنجیره تأمین و محیط کار
- مسئولیت زیست‌محیطی به معنای تلاش‌هایی برای کاهش اثرات منفی شرکت‌ها بر محیط زیست. از جمله مواردی مانند کاهش انتشار کربن، بازیافت و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر
- مسئولیت اخلاقی به معنای رعایت اصول اخلاقی از جمله رعایت شفافیت و صداقت و اجرای عدالت در تمامی فعالیت‌های شرکت
- مسئولیت اجتماعی شامل سرمایه‌گذاری در جوامع محلی، حمایت از آموزش و بهداشت و ایجاد فرصت‌های شغلی برای افراد کم‌درآمد
- مسئولیت فناوری به معنای ابتکاراتی که به ترویج نوآوری و توسعه فناوری‌های جدید کمک می‌کنند تا با استفاده از آن‌ها شرکت‌ها، مردم، جامعه و نهادها بتوانند در راستای حل مشکلات اجتماعی و زیست‌محیطی گام‌های مؤثر بردارند.
سخن آخر
مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR) نه‌تنها یک تعهد اخلاقی برای شرکت‌ها است، بلکه یک استراتژی کلیدی برای رشد و پیشرفت پایدار آن‌ها به شمار می‌رود. CSR به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که فراتر از مرزهای سود مالی، به سمت ایجاد ارزش‌های اجتماعی و زیست‌محیطی حرکت کنند. این رویکرد، نه تنها به بهبود وجهه و اعتبار شرکت‌ها کمک می‌کند، بلکه باعث می‌شود تا آن‌ها به عنوان عواملی مؤثر در مقابله با چالش‌های جهانی مانند فقر، تغییرات آب و هوایی و نابرابری‌های اجتماعی شناخته شوند. از این رو، مسئولیت اجتماعی شرکتی را باید بخشی از استراتژی‌های کسب‌وکار دانست. فراتر از آن، مسئولیت اجتماعی شرکتی می‌تواند به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت و مأموریت اصلی هرشرکت یا سازمان در نظر گرفته شود. این امر، نه تنها به سود شرکت‌ها و سهامداران آن‌ها خواهد بود، بلکه به تقویت جوامع و حفاظت از کره زمین برای نسل‌های آینده نیز کمک شایانی می‌کند. مسئولیت لجتماعی شرکتی انواع مختلفی دارد و این انواع مسئولیت اجتماعی شرکتی به شرکت‌ها کمک می‌کنند تا به تعادل بین اهداف تجاری و نیازهای جامعه دست یابند و به این ترتیب، به توسعه پایدار کمک کنند. در تدوین و اجرای مسئولیت اجتماعی شرکتی به مشاوره نیاز دارید؟ کافی است با مؤسسه جامعه نگاران برنا در تماس باشید.
سپاس از تلاش شما برای ترویج فرهنگ و آگاهی در جهت ارتقای سطح دانش و بینش در راستای تغییرات و توسعه در ایران عزیز،مطالب بسیار روشن و عملکردی بود 🙏
داشتن مسئولیت اجتماعی شرکتی برای هر سازمانی موثر است، ممنون از مطلب خوب و خواندنی موسسه برنا