پروژه ها

موسسه مطالعات اجتماعی جامعه نگاران برنا در بهمن ماه سال 96 پس از ارزیابی شرکت مادر (نقش کلیک) در قالب مصاحبه با اعضای تیم ها، به عنوان دفتر تسهیلگری و توسعه محلی شهید همت در اسفندماه 1399 باپنج رویکرد اقتصادی، اجتماعی، حقوقی، مددکاری و شهرسازی شروع به کار کرد.

طرح تسهیلگری و توسعه‌ی اجتماعی محلات با هدف بسترسازی بر پایه شناخت‌های دقیق و اعتمادسازی بین گروه‌های اجتماعی مختلف اقدام به توانمندسازی افراد و ساکنین محلی می‌کند که نهایتاً این اقدامات به پایداری و نهادینه‌سازی امور منجر خواهد شد. این امر موجب تسریع مشارکت عمومی در انجام امور مربوط به محلات و در نهایت ایجاد مفهوم بازآفرینی شهری می‌شود.

در طول انجام این طرح با همت و شروع به کار وزارت کشور، تدبیر امور به دست گرفته شد که به نمایندگی از آن استانداری –معاونت امور اجتماعی و فرهنگی و از طریق مشاور مادر مربوطه (شرکت محترم نقش کلیک) تا به اینجای کار به نحو احسن اقدامات لازم صورت پذیرفته است.

نقش مشاور مادر (نقش کلیک) در طرح بدین‌صورت است که یک نفر به عنوان راهبر تخصصی معرفی شده و سپس شرح خدمات به دفتر تسهیلگری برای حرکت در مسیر درست ارائه می‌گردد و بعد از آن ضمن نظارت مستمر بر انجام امور از طریق پایش مداوم دفاتر از سوی راهبر تخصصی و راهنمایی‌های لازم و مشخص کردن موارد موردبحث، دفاتر در جهت اهداف خود حرکت می‌کنند.

دفاتر تسهیلگری جامعه هدف خود را محلات حاشیه‌نشین قرار داده‌اند تا تمامی ارکان توسعه را از طریق ظرفیت‌های انسانی و اجتماعی موجود در محلات تحقق بخشند. پرورش استعدادها و توانمندی‌های اهالی محله و استفاده از پتانسیل‌های موجود در جهت کاهش آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی، بهبود شرایط محیطی، افزایش کیفیت زندگی، بالا بردن سطح نشاط و تقویت سرمایه اجتماعی و فرهنگی از طریق مشارکت ساکنان مسیر توسعه پایدار را هموار می‌نماید.

بدیهی است که بسیاری از مسائل و آسیب‌های مناطق حاشیه‌نشین پیوند تنگاتنگی با امر آموزش دارند. بی‌سوادی، کم‌سوادی و کیفیت پایین آموزش در این نواحی شرایطی را فراهم می‌نمایند که جرائم و بزهکاری، خشونت، مواد مخدر، کودکان آسیب‌دیده، بیکاری، فقر و ... به صورت نامطلوبی در محله رشد کرده و مسیر توسعه را با چالش‌های جدی مواجه نماید.

• فرآیند کلی کار کارشناسان دفتر تسهیلگری و توسعه محلی

• اهداف توسعه محلی

توسعه زنجیره فضاهای اجتماعی در سطوح مختلف در کشور نیازمند برنامه ریزی دوسویه و هوشمندانه براساس بهبود وضع موجود و پایداری آتی پهنه های اجتماع محلی با محرک های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی در مقیاس خرد می باشد. در این راستا اهداف بهبود و ارتقاء محلات حاشیه نشین به محیط های عمومی و خصوصی پویا و سرزنده به شرح زیر می باشد:

الف) اهداف کلی:

• بهبود و ارتقای شاخص سرمایه اجتماعی؛
• بسترسازی جهت بهبود و ارتقای مشارکت اجتماعی؛
• توانمندسازی جامعه محلی به ویژه جوانان و کودکان؛
• بهبود وضعیت اقتصاد و معیشت خانوار؛
• ترویج الگوی ایرانی اسلامی مصرف، کار و فعالیت؛
• کاهش آسیب‌های اجتماعی و حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر و آسیب‌دیده؛
• مشارکت همه‌جانبه و حداکثری جامعه محلی در تصمیم‌گیری‌ها و اقدامات محلی؛
• بهره‌گیری از حداکثر ظرفیت‌ها و توان مدیریت شهری، جامعه محلی و بخش خصوصی؛
• بهبود وضعیت مسکن و بهسازی محیطی محله؛
• آگاهی از ظرفیت ها و دارایی های فیزیکی و انسانی مغفول مانده اجتماعات محلی؛
• نقش دهی به جامعه محلی و نهادهای مرتبط در راستای ایجاد و احیاء حس تعلق به محیط عمومی و خصوصی.

ب) اهداف خرد:

• بهبود وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اجتماع محلی؛
• ارتقای ایمنی و امنیت اجتماعی و کالبدی؛
• افزایش کیفیت محیط عمومی و بهینه سازی مصرف انرژی؛
• بهبود سطح برخورداری از فرصت‌ها، خدمات و زیرساخت‌های پشتیبان سکونت؛
• افزایش اهمیت جایگاه محلات در برنامه‌های بخش عمومی و تقویت نهادهای محلی؛
• ارتقای عدالت در فرآیند توسعه محله‌ای؛
• ارتقای سطح اعتماد عمومی و مشارکت شهروندی.

• تاریخچه محله شهرک شهید همت(شهرک صنعتی سابق)

محله شهید همت پذیرای افراد به صورت اکثریت از جنوب شهر کرمان شامل ماهان، بم، نرماشیر، فهرج و...می باشد. بیش از 30 سال است که افراد در محله ای با عنوان شهرک صنعتی ، به جهت ارزش پایین املاک و گاها جذابیت های شغلی ، از شهرهای حاشیه جنوبی و دورتر ، ساکن آن شده اند.  گسترش فیزیکی محله بدین طریق بوده که ابتدا افراد درعمق های اول محور اصلی و مرکزی محله (بلوار شهرک شهید همت) ساکن شده و توسعه های فیزیکی وکالبدی اولیه ناشی از همین سکونتها به وجود آمده است. در گذر زمان به تدریج گروه هایی با کشیدگی جمعیتی به سمت شرق محله در آن سکونت پیدا کردند و در نتیجه اقدام به ساخت وسازهایی در این ناحیه از محله صورت گرفته است . جمعیتی نیز که قبلا در محدوده قانونی شهر ساکن نبودند و به صورت سکونتگاه های غیر رسمی و در جا ، زندگی میکردند وارد حریم قانونی وخدماتی شهر کرمان شدند و رسما کالبد فیزیکی را به شهر و محله و نهادهای خدمات رسان آن تحمیل کردند.

• وجه تسمیه محله

شهرک صنعتی در ابتدا یک منطقه صنعتی و زیر نظر شرکت شهرک های صنعتی کرمان بوده است و در گذر زمان منازل مسکونی در آن ایجاد و شکل یک منطقه حاشیه نشین پیدا کرده است. هم اکنون نیز کارگاه های تولیدی و صنعتی در محله مشغول به فعالیت هستند. کارخانه هایی همانند کارخانه بستنی بیست و کارخانه شیر و کارخانه تورو طناب و شرکت داروگر در این محله فعالیت داشته اند و هم اکنون نیز بیش از 200 بنگاه تولیدی و خدماتی خرد در محله موجود می باشد.

• تدقیق مرز محدوده و محله شهید همت

محله شهید همت در قسمت جنوب شرقی شهر محدوده­ی شهرک صنعتی که شمالا به بزرگراه امام خمینی، شرقا به بلوار صادقیه، جنوبا به اراضی تروده و نهایتا درسمت غرب به محله و بلوار هشت بهشت محدود می شود . این محله داخل محدوده شهر و بخشی از آن است و ترکیب جمعیتی آن عمدتا مهاجرین از سمت جنوب وجنوب شرقی کرمان می باشد و تحت پوشش شهرداری مدیریت می شود. درکل محله شامل مساحت 569 هکتار،  مشتمل بر 4710 پلاک تفکیکی و 159 معبرمی باشد و جمعیتی معادل 13472 نفر و 3562 خانوار می باشد.

تدقیق محدوده محله شهید همت در شهر کرمان

تدقیق محدوده محله شهید همت براساس نقشه طرح تفصیلی

امروزه صدها میلیون نفر از مردم جهان به ویژه در کشورهای در حال توسعه، در سکونتگاه‌های غیرمجاز و آشفته در شرایط بد اقتصادی- اجتماعی و زیست‌محیطی زندگی می‌کنند. انگلس یکصد سال پیش در انگلستان به محله‌های زاغه‌نشینی اشاره می‌کند و وجود آن‌ها را ناشی از انقلاب صنعتی می‌داند. در سال 1996 حدود 25 درصد جمعیت جهان فاقد خانه‌ای در شان زندگی انسانی بوده‌اند (زیاری و نوذری، 1388).

ساکنین این سکونتگاه‌ها به دلیل ساختار فیزیکی و کالبدی، شرایط زیست‌محیطی و اجتماعی و شرایط نامساعد اقتصادی در معرض آسیب‌های اجتماعی بسیاری از جمله اعتیاد، قاچاق مواد مخدر، بزهکاری کودکان، خشونت، سرقت و ... قرار می‌گیرند. در واقع آسیب‌های اجتماعــي خــاص مناطــق حاشیه‌ای، از نــوع آسیب‌هایی اســت كــه بــه واســطه ویژگی‌های فرهنگــي، اقتصــادي و اجتماعــي حاكــم بــر مناطــق حاشیه‌ای از شــهرت و گســتردگي خاصــي برخــوردار اســت كــه اگــر در مراحــل اوليــه شکل‌گیری مورد مديريــت قــرار نگيــرد قطعاً قابلیت آن را دارند که به خرده‌فرهنگ کجرو تبديــل شــوند كــه در ايــن صــورت فرآينــد مديريــت و ســاماندهي آن‌ها بــا پيچيدگــي قابل‌توجهی روبــه رو خواهــد بــود. انــواع آسیب‌های اجتماعــي در مناطــق حاشیه‌نشین از حيــث ماهيــت تفــاوت چندانــي بــا آسیب‌های اجتماعــي جامعــه نــدارد بلکــه آسیب‌های اجتماعــي در مناطــق حاشیه‌نشین بنــا بــه ماهيــت و ســاخت اجتماعــي، جغرافيايــي، فضايــي و نــوع روابــط اجتماعــي از شــدت، تنــوع و گســتره خاصــي برخــوردار اســت كــه نــوع تحليــل و مديريــت آسیب‌ها را در ايــن مناطــق بــه صــورت خاصــي درمی‌آورد. مناطــق حاشیه‌ای داراي ویژگی‌های كالبــدي، جمعيت شــناختي، اقتصــادي، آمــوزش و مهارت‌آموزی، خدمــات اجتماعــي و رفاهــي، بهداشــتي و فرهنگــي خاصــي هســتند كــه در ايــن بســتر فرآينــد شکل‌گیری آسیب‌های اجتماعــي تســريع و امــکان مديريــت آسیب‌ها بــا پيچيدگــي خاصــي همــراه می‌گردد (بیات، 1394).

شهرک صنعتی به عنوان یکی از مناطق حاشیه‌نشین کرمان دارای جمعیت قابل‌توجهی از مهاجرین داخل و خارج استان (بم، نرماشیر، فهرج، جیرفت و سیستان و بلوچستان و ...) و همچنین مهاجران خارجی از کشورهای هم‌جوار از جمله افغانستان و پاکستان می‌باشد. جرم خیز بودن محدوده و وجود باندهای توزیع و پخش مواد مخدر و مشروبات الکلی و عدم پوشش منطقه توسط نیروی انتظامی، کاهش امنیت منطقه مخصوصاً برای زنان و کودکان را موجب شده است. به دلیل دسترسی آسان مواد مخدر، وجود افراد مصرف‌کننده و کارتن‌خواب‌ها در محله بیش از حد انتظار است و به علت تأثیرات این آسیب‌ها در افزایش ناامنی و کاهش سلامت روانی و جمعی اهالی ضروری است گامی در جهت کاهش آن برداشت.

• سیاست های دستیابی به اهداف تسهیلگری و توسعه محلی:
• فراهم نمودن زمینه های آموزش و پیشگیری از آسیب های اجتماعی و فرهنگی؛
• حمایت از فعالیت گروه‌های بومی در سازمان‌های اجتماع‌محور؛
• شناسایی، تحلیل، دسته‌بندی و اولویت‌بندی نظرات ساکنان محله؛
• افزایش سهم محلات حاشیه نشین در بودجه دستگاه‌های بخش عمومی؛
• حفظ و تقویت فضاهای سبز و امکانات تفریحی و فرهنگی؛
• به کارگیری روش‌های مشارکت جویانه در بهسازی، زیباسازی و ارتقاء کیفیت محیط شهری؛
• استفاده از ابزارهای متنوع ارتباطی و آموزشی مرتبط با توسعه محله ای؛
• تامین بسترهای مناسب ارتباط دوسویه شهروندان و مدیران محلی؛
• فراهم نمودن امکان مشارکت ساکنان در روند تهیه و اجرای برنامه‌های توسعه محله‌ای؛
• تسهیل و فراهم ‌نمودن زمینه نظارت اجتماعی در فضاهای عمومی؛
• ارتقاء شرایط زیست گروه‌های اجتماعی ویژه (اتباع خارجی، گروه‌های آسیب دیده و...)؛
• رفع موانع حقوقی و تسریع رسمیت‌بخشی به مالکیت ساکنان بر املاک مسکونی؛
• استفاده از روش‌های اقتصادی تحقق خدمات شهری از طریق ترکیب کاربری‌های خدماتی و ارزش افزا؛
• ایجاد یا تجهیز فضاهای باز و سبز محله به عنوان فضای نجات و پشتیبان مدیریت بحران؛
• تشویق کارافرینان به سرمایه‌گذاری در محلات و استفاده از نیروی کار محلی؛
• کشف یا ایجاد فرصت‌های اقتصادی محلی در جهت کارآفرینی و توانمندسازی؛
• توجه به انطباق حداکثری برنامه اقدام (نتیجه برنامه توسعه) با نظرات ساکنان محله و دستگاه‌های موثر؛
• استفاده از ظرفیت‌های بخش‌های عمومی و غیردولتی (همانند سرای محله، سازمان بهزیستی، خیریه‌ها، مساجد و...)؛ برای ارایه خدمات مشاوره به ساکنان محله؛
• تقویت، تسهیل حضور سازمان‌های غیردولتی و سازمان‌های اجتماع‌محور در فرآیند برنامه‌ریزی و توسعه محله‌ای؛

احداث و تجهیز فضاهای شهری به زیرساخت‌ها و تجهیزات امداد و مدیریت بحران (مانند سوله‌های مدیریت بحران، کانکس‌های تجهیزات امداد و مدیریت بحران، اورژانس، آتش نشانی و...).