پروژه ها

تاب آوری اجتماعی

تاب آوری اجتماعی

حامیان / همکاران معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری-دفترامور زنان و خانواده استانداری

دسته بندی تسهیلگری اجتماع محور

تاریخ شروع 1400

وضعیت پروژه در حال اجراء

 

در این پروژه به بررسی نقش  NGO ها و OECD ها و ایجاد تاب آوری اجتماعی در میان افراد یک جامعه پرداخته شده و به صورت آموزشی در 20 گروه با تسهیلگری 20 تسهیلگر صورت پذیرفته است.

تاب آوری اجتماعی را می توان به معنای: ظرفیت و توان یک جامعه در تبدیل و تحول، تطبیق و سازگاری و توان مقابله با تنش و بحران های اجتماعی و حوادث ناگوار طبیعی و انسانی نامید. به گونه ای که جامعه بتواند آسیب های ناشی از آنها را کاهش دهد و به حالت اول برگردد.

از جمله دستاورد های یک جامعه مجهز به سیستم تاب آوری می توان به احیا مهربانی، توسعه سازگاری،  قدرت مبتنی بر انعطاف، تقویت سرمایه و سازندگی اجتماعی اشاره نمود، و نکته جالب توجه آنجاست که تاب آوری قبل، حین و بعد از وقوع بحرانهای اجتماعی موضوعیت دارد.

مشارکت های مدنی و حمایت های اجتماعی که از طریق NGO ها صورت می پذیرد می تواند در توسعه تاب آوری اجتماعی و سلامت اجتماعی در جوامع موثر باشد.

هدف از آموزش تاب آوری: زمانی که یک نهاد به سیستم تاب آوری مجهز باشد و بتواند در توسعه محل آن را اجرا نماید و به افراد جامعه این مفهوم را به صورت عملی بازتاب دهد، جامعه هدف نیز مجهز می گردد و میتواند در مقابل بحران ها و آسیب های متاثر از آنها توان و ظرفیت مناسب را برای بازسازی داشته باشد.

در این آموزش ضمن جا اندازه مفهوم تسهیلگری به زبان علمی بعد از آموزش مناطق جامعه هدف به  بررسی ریسک ها و خطرات آن و موضوعات قابل بحث پرداخته شده است.

تسهیلگری به زبان علمی در حوزه آموزش و یادگیری، تسهیلگری فنی است که در آن گرداننده جلسه (معلم/تسهیلگر) با پرسیدن سوال های باز و مرتبط با موضوع، گوش دادن به پاسخ ها و پرسیدن سوال های عمیق،جلسه را هدایت میکند تا میزان آگاهی از موضوع مورد بحث را افزایش دهد یا برای مساله ای راه حلی پیدا کند.

تسهیل گری یعنی انتقال دادن ابتکار عمل و قدرت تصمیم گیری به مشارکت کنندگان و ایجاد فضایی مناسب برای مشارکت فعال، به ویژه برای آن هایی که در گذشته منزوی مانده اند. هم افزایی گروهی، درک توان گروه و تعامل با یکدیگر، قدرت حل مسئله و برنامه ریزی در یک گروه، هنری است که به آن تسهیل گری گفته می شود.

تسهیل گر فردی است که در فرآیندهای جمعی و گروهی زمینه ی گفتگو و مشارکت فعال و عادلانه افراد را فراهم می کند تامشارکت کنندگان بتوانند نظرات خود را با گروه به راحتی مطرح کنند؛ تجارب و دانش خود را با جمع در میان گذاشته و درباره ی مسئله یا هدفی جمعی به توافق برسند؛ و در نهایت، به سمت دست یابی به نتیجه ای "هم افزایی " به عملی حرکت کنند.

تسهیلگران تاب آوری با سوالات در حوزه های اجتماعی و گردآوری پاسخ های مختلف از گروه و هدایت آگاهانه جلسه به پاسخ های مناسب در حیطه مقابله با آسیب ها و بحران ها، جامعه هدف را به سمت راهبرد های مناسب سوق می دهند.

تاب آوری را با تقویت سه ظرفیت متفاوت جذب، انطباق و تغییر که در زیر توضیح داده شده می توان افزایش داد. که تعریف هر یک به ترتیب:

ظرفیت انطباق: توانایی یک سیستم برای تنظیم، اصلاح و یا تغییر ویژگی ها و اعمال آن سیستم است تا آسیب های بالقوه ی آینده را تعدیل کرده و از فرصت ها به شکلی استفاده کند تا بتواند به عملکردش، بدون تغییرات عمده ی کیفی در عملکرد یا هویت ساختاری اش، ادامه دهد. مثال هایی از ظرفیت انطباق شامل این موارد است:

تنوع در منابع معیشت، مشارکتِ بخشِ خصوصی در ارائه ی خدمات اولیه، و معرفی دانه های مقاوم در برابر خشکسالی.

ظرفیت تغییر (تحول یا دگرگونی): توانایی برای ایجاد یک سیستم کاملاً جدید به طوری که شوک دیگر هیچ تأثیری نداشته باشد. این ظرفیت زمانی ضروری است که ساختارهای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی، سیستم موجود را غیرقابل دفاع می کند. مثال هایی از ظرفیت تحول می تواند این موارد باشد :

معرفی سازوکار حل تعارض، اقدامات برنامه ریزی شهری و اقدامات لازم برای از بین بردن کامل فساد.

ظرفیت جذب (کنار آمدن): توانایی یک سیستم برای آماده بودن، کاهش دادن و یا جلوگیری کردن از اثرات منفی شوک ها، با استفاده از پاسخ های مقابله ایِ از پیش تعیین شده، به منظور حفظ و بازگرداندن ساختارها و کارکردهای اساسی و ضروری آن سیستم است. این ظرفیت شامل مکانیسم های مقابله ای است که در طول دوره های شوک مورد استفاده قرار می گیرد. مثال هایی از ظرفیت جذب شامل این موارد است: برداشت زود هنگام محصول، نفرستادن کودکان به مدرسه و به تأخیر انداختن بازپرداخت بدهی ها.

بین این سه ظرفیت بر اساس چهار شاخص یا معیار می توان تمایز ایجاد کرد، پاسخ به ریسک، قلمرو زمانی، میزان تغییر و نتیجه ، هر یک از این معیارها در زیر به اختصار توضیح داده شده اند:

  • اولین معیار، اشاره به شیوه ی پاسخ مردم به ریسک دارد. ظرفیت ها از نقطه نظر فعالیتی که بر اساس آن (ظرفیت) انجام می شود، از یکدیگر متمایزند. آنچه اینجا مطرح است این است که آیا پاسخ به ریسک تحقق یافته و عملی شده ex-post است یا مورد انتظار یا مورد نظر 6ex-ante
  • معیار دوم، یا دامنه ی زمانی، به افق زمانی برنامه هایی که برای مقابله با ریسک انجام می شود اشاره می کند.به عبارت دیگر، آیا برنامه های مقابله با ریسک کوتاه یا میان مدت است، یا به شکل منطقی تر، و توسط سیستم یا فرد محاسبه گر، به برنامه های دراز مدت منتهی می شود.
  • معیار سوم، به درجه ای از تغییر که در ساختارهای اجتماعی ایجاد می شود، اشاره می کند؛
  • و معیار چهارم به نتایجی که با این سه ظرفیت مرتبط است، اشاره می کند.

برای تمایز بین سه نوع ظرفیت بر اساس چهار معیار ذکر شده به جدول زیر توجه کنید:

در مورد سیستم های اجتماعی و اکولوژیک، تاب آوری را با در نظرگرفتن سه بعد جدا از هم تعریف می کنند:

  • میزان تخریب و اختلال و زیانی که یک سیستم قادر است جذب کند بدون آنکه از حالت عادی خارج شود.
  • میزان توانایی یک سیستم برای سازماندهی مجدد خود در شرایط مختلف
  • میزان توانایی سیستم در ایجاد و افزایش ظرفیت یادگیری و تقویت سازگاری

و در جدول زیر به 5 قدم اصلی در تجزیه و تحلیل سیستم های تاب آور اشاره می کنیم: