کلیات و مبانی

پدیده جمعیت از منظر تولید، اقتصاد و تقاضا برای کالا و خدمات مورد توجه می باشد.

از نظرساختار سنی هم اکنون اقتصاد ایران در وضعیتی قرارداردکه جمعیت فعال در جامعه بسیار بیشتر از جمعیت غیرفعال آن است و به آن مقوله «پنجرۀ جمعیّتی» می گویند. بهره مندی از پنجره ی جمعیتی موجب سود جمعیتی شامل آموزش کودکان، تندرستی کودکان، اشتغال ، ثروت و امنیت و آسایش سالمندان می گردد  و عدم بهره مندی ازآن موجب ترک تحصیل، مرگ ومیرکودکان، کارغیررسمی وعدم آسایش سالمندان می گردد.

فرایند ایجاد سود جمعیتی یا همان افزایش رشد اقتصادی حاصل از ساختار سنی جمعیت شامل پنج مرحله است که عبارتند از:

1) کاهش باروری، 2) کاهش وابستگی سنی، 3) کاهش وابستگی اقتصادی، 4) تحرک بیش‌تر منابع و 5) بهبود بازده اقتصادی

برای طراحی و تدوین نقشه راه سود جمعیتی در اقصتاد ایران، راهنمای عملی برای دستیابی به چارچوب سیاستی سود جمعیتی(DD) در سه محور آمادگی و تعهد، برنامه ریزی و پیاده سازی  و هفت گام  شناخت علمی جمعیت، بررسی شکافهای سودجمعیتی، ارائه چارچوب تحقق سود جمعیتی، سیاست و برنامه های مرتبط با سود جمعیتی، اقدامات توسعه ای برنامه، بازیگران و شرکای کلیدی و پایش و ارزیابی می باشد.

بررسی روند ساختار و تحلیل تغییرات جمعیتی ایران مبتنی بر انتقالات جمعیتی و فرصت های بالقوه ایجاد شده

پیشینه تحولات جمعیتی در ایران نشان می­دهد‏ کشور بعد از سال 1385 وارد فاز پنجرۀ فرصت جمعیتی شده است و پیش­بینی­ها نشان می­دهد این شرایط تا سال 1430 ادامه خواهد داشت اما با توجه به نمایه مصرف و درآمد،  سن بالای ورود به دوره مازاد درآمد کار (32 سالگی ) و سن پایین خروج افراد از بازار کار (56 سالگی)  در کشور، موجب عدم استفاده و هدر رفت پتانسیل نیروی کار، پس انداز و تنزل کیفیت زندگی می گردد.

تحلیل سیاست ها و برنامه های کشورهای منتخب در بهره مندی از مواهب جمعیتی در روند رشد و توسعه

تحلیل شکاف ها و چارچوب های سیاست گذاری و برنامه های عملیاتی بهره مندی از سود جمعیت

چرخه سیاست گذاری نتیجه-محور سود جمعیتی شامل شناخت علمی مسأله پنجره جمعیتی، برنامه ریزی نحوه استفاده از پنجره ، چارچوب و برنامه های مداخلات توسعه ای مرتبط با سود جمعیتی،پایش اقدامات و مداخلات توسعه ای مرتبط باسود جمعیتی و ارزیابی می باشد که بر اساس  چارچوب اسناد بالادستی پس از اجرا بر حسب ضرورت تغییر در کارکرد و رفتار در گروه هدف اتفاق می افتد.

سیاست های پیشنهادی برای بهره برداری از سود جمعیتی در پنج محور (الف- ارتقای پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت، ب- خانواده، بهبود وضعیت سلامت جمعیت در سن کار، ج- آموزش نیروی انسانی ماهر و نوآور ، د- افزایش درآمد سرانه و ایجاد شغل ه- بهبود مدیریت نظام تدبیر) ارائه شده است.

برخی بازیگران و شرکای موثر در پیاده سازی نقشه راه تحقق سود جمیتی در محورهای توسعه ای از بخش عمومی ، وزارت کشور، وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت ورزش و جوانان  می باشد و از بخش سازمانی و مردم نهاد ،  سازمان برنامه و بودجه کشور، سازمان ثبت احوال کشور، معاونت امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری، مرکز آمار ایران،سازمان بهزیستی و سازمان آموزش فنی و حرفه ای می باشد.

چارچوب پایش و ارزیابی و افزایش توان سیستم

• پایش فعالیت ها از طریق پیگیری تخصیص منابع ، سنجش دستاوردهای بدست آمده، تشخیص و ثبت هر گونه انحراف در پیاده‌سازی برنامه ها، سهیل در تصمیم گیری بر تداوم سیاست، برنامه و یا پروژه انجام می گیرد.

• اقدامات مرتبط با پایش عبارتند از :متمرکزسازی گزارش های ، انجام ماموریت و بازدیدهای میدانی، بررسی دقیق مبنی بر نحوه مشارکت کلیه ذینفعان، به روزرسانی منظم پایگاه های داده های مرتبط با روند اجرای برنامه ها، تهیه خلاصه گزاش های ادواری و ارائه تحلیل های ویژه و سریع

فعالیت های اصلی نقشه راه سودجمعیتی در اقتصاد ایران عبارتند از ایجاد برش ملی، ایجاد رصدخانه چند بخشی سود جمعیتی ، بررسی کیفیت داده ها، برنامه ریزی، پایش ، مشارکت و تأمین مالی.